اشتغال بالا و ارزشافزوده مثالزدنی صنایع بازیافت، که موجب شده امروزه پیشرفتهترین کشورهای جهان در سودای توسعه این صنعت با یکدیگر رقابت ورزند، تابعیتی مستقیم از کارآیی و کیفیت نظام خرید، تفکیک از مبدا، بازرسی و جمعآوری مواد و کالاهای قابل بازیابی از شهروندان دارد. در این کشورها، نقطه تمرکز بنگاههای اقتصادی بر فرآیندهای لجستیک معکوس و زنجیره تامین حلقه بسته قرار گرفته است که زیربنای ایجاد ارزشافزوده اقتصادی توام با رعایت ملاحظات محیطزیستی هستند. این پارادایم اکنون در کلیه بازارها ازجمله بخشهای صنعتی و فناوری پیشرفته، تجاری و محصولات مصرفی رو به گسترش است و گردش مالی جهانی این بازار سالیانه یکتریلیون دلار تخمین زده میشود.
لجستیک معکوس فرآیند برنامهریزی، اجرا و کنترل جریان کارآمد و بهصرفه مواد و کالاهای قابل بازیابی (خام، در حال تولید و کالاهای تولید شده) اعم از مرجوعی، معیوب و ضایعات و اطلاعات مربوط به آنها از مصرفکننده نهایی به سمت مبدا تولید با هدف برگرداندن آن به زنجیره ارزش، بازیافت یا دفع آنها است. امروزه شرکتها و موسسات بسیاری دریافتهاند که بهکارگیری استراتژی مصرف مجدد و بستهبندی دوباره کالاهای قابل بازگشت (لجستیک معکوس) به بهبود سودآوری و کاهش فشارهای محیطی کمک میکند. شرکتهای بیامو، دل، هیولت پاکارد، جنرال موتورز و کانن، از پیشتازان لجستیک معکوس جهان طی دو دهه گذشته بودهاند. شرکت بیامو تولید خودروی ۱۰۰درصد بازگشتنی را به عنوان هدف استراتژیک خود در قرن بیستویکم اعلام نموده است. شرکت کوداک در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که قادر به بازگرداندن بالغ بر ۸۰درصد از قطعات دوربینهای خود گردیده است. شرکت اپل هنگام فروش محصولات خود با بهوجودآوردن امکان بازپسگیری محصولات قدیمی از مشتریان، از قطعات قدیمی در تولید محصولات جدید خود استفاده میکند. شرکت H&M نیز که یکی از شرکتهای بزرگ البسه و پوشاک است، لباس قدیمی مشتریان خود را (چه با برند خود و چه دیگر برندها) بازپسگرفته و از آنها برای ایجاد خط لباس بازیافت شده استفاده میکند. طی پنج سال گذشته توسعه فرآیندهای لجستیک معکوس در صنایع چاپ، تولید رایانه و تلفن همراه، کاغذ، فرش، موکت، کفپوش و خردهفروشی توسعهیافته و در کشورهایی نظیر فرانسه، ایتالیا و هندوستان به سرعت در جریان است. همزمان، چین در حال سرمایهگذاری بر تدارک یک نظام اختصاصی برای لجستیک معکوس باتریهای نسل جدید و همچنین محصولات دارویی است.
در شرایطی که ارزشافزوده قابلتوجه لجستیک معکوس و پتانسیلهای چشمگیر آن در حلقههای بعدی زنجیره ارزش بزرگترین شرکتهای تولیدی و تجاری جهان را به رقابت در این حوزه کشانده، و به رغم تصریح قانون مدیریت پسماندها که پسماند را کالایی میداند که از نظر شهروندانی که آنرا تولید میکنند -و نه از نظر هر نهاد دیگری از جمله شهرداریها- زاید تلقی شود، حوزههای لجستیک معکوس و زنجیرههای بازیابی و بازیافت وابسته به آن در کشور ما به مجمعالجزایری تحت حکمرانی ملوکالطوایفی دستگاههای متعدد، موازیکاری، معیارهای ناهمگن و سلیقهای و جولانگاه امضاهای طلایی مبدل گردیده، سودجویی و فرصتطلبی شبکههای سوداگری به چنین فضایی دامنزده، زمینه را برای فعالیت گسترده بنگاههای زیرپلهای جمعآوری و فروش ضایعات، شبکههای مافیایی مسلط بر کودکان کار و کارگران مهاجر، کارگاههای فاقد مجوز و غیر استاندارد در فضایی غیر شفاف و فسادآلود فراهم آورده، و سلامت اجتماعی و اقتصادی جامعه را در معرض تهدید جدی قرار دادهاست.
سامانه بازار بازیافت حاصل همکاری مشترک شرکت مهتا و اتحادیه صنایع بازیافت ایران در مسیر حمایت و سازماندهی کسبوکارهای این حوزه، مستقل از آن چیزی است که زیر نام مدیریت پسماند بر عهده شهرداریها است. شکلگیری بازار ضایعات قابل بازیافت و توسعه خدمات لجستیک معکوس در فضایی شفاف و رقابتی علاوه بر این که میتواند یکمیلیون فرصت شغلی را در زنجیره بازیافت فراهمکند، پوشش نظام مالیاتی کشور را بر این بازار گسترده و موجب افزایش درآمدهای مالیاتی کشور خواهد شد. در عین حال همکاری سازمانیافته فعالان حوزه لجستیک معکوس با صنایع بازیافت در تامین نهادههای این صنعت متناسب با استانداردهای ورودی صنعت بازیافت میتواند به خلق سالانه ۱۰ میلیارد دلار ارزش افزوده در اقتصاد کشور منجر گردد.